އިގްތިސާދީ ސައިބޯނިބޮކި

 

ލިޔުނީ: ނައީމް އިބްރާހިމް (ނައިމްބެ)

ފަރަންސޭސިން 1717 ވަނަ އަހަރު “ދަ މިސިސިޕީ ކޮމްޕެނީ” އުފައްދައިފިއެވެ. އެމެރިކާގެ މިސިސިޕީ ވެލީ އިސްތިޢުމާރު ކުރުމަށެވެ. ނިއު އޮރލިއަންސް ޤާއިމުކުރެވުނެވެ. އެ ކުންފުނީގެ ހިއްސާ ޕެރިހުގެ ސްޓޮކް އެކްސްޗޭންޖުގައި ހިއްސާއަކަށް 500 ލީރާއަށް ވިއްކިއެވެ.

ކުންފުނީގެ އިސްމީހަކީ މަރުކަޒީ ބޭންކުގެ ގަވަރުނަރުގެ މަގާމުވެސް އަދާކުރާ ޖޯން ލޯ އެވެ. ފްރާންސްގެ ރަސްގެފާނު ލުއީXIV ފިނޭންސް މިނިސްޓަރުގެ މަގާމަށް ވެސް އައްޔަން ކުރެއްވާފައިވަނީ ހަމަ ޖޯން ލޯ އެވެ. (މަސްލަހަތު ފުށުއެރުމަކީ ޚުދުމުޚްތާރު ވެރިން ދަންނަކަމެއްނޫނެވެ.)

 ޗަސްބިމާއި ކިނބުލުން ފުރިފައޮތް މިސިސިޕީ ވެލީއަކީ މާ ވަރުގަދަ އިންވެސްޓުމަންޓެއްކަމަށް މުޅި ޔޫރަޕުގައި ކާމިޔާބުކަމާއެކު މާކެޓް ކުރެވުނެވެ. ޔޫރަޕްގެ ބޭފުޅުންނާއި މަހުޖަނުންގެ މެދުގައި މިސިސިޕީ ކޮމްޕެނީގެ ހިއްސާގެ އަގުތައް އެތައްގުނައެއް އުފުލިގެން ދިޔައެވެ. ކުދި ވިޔަފާރިވެރިންނާއި ފައިސާނެތް އާދައިގެ ދަނޑުވެރިންވެސް ލޯނު ނަގައިގެން މިސިސިޕީ ކޮމްޕެނީގެ ހިއްސާގަތެވެ. އަވަހަށް މުއްސަދިވުމުގެ އުއްމީދުގައެވެ.  

ދުވަސްކޮޅެއް ފަހުން މީހުނަށް ހަގީގަތް އެނގި ހިއްސާތައްވިއްކަން ފެށިއެވެ. މަހުޖަނުން އަގު ދަށްވުމުގެ ކުރިން ހިއްސާކޮޅު ވިއްކާލާ ފައިސާއަށް ހަދައިފިއެވެ. ހިއްސާގެ އަގު ދަށްވުން ހުއްޓުވުމަށްޓަކައި ޖޯން ލޯ އަންގައިގެން ސަރުކާރުން ހިއްސާ ގަންނަން ފެށިއެވެ. އިތުރަށް ދަށްވާތީ އިތުރަށް ގަތެވެ. އިސާހިތަކު ސަރުކާރުން ފައިސާ ހުސްވެއްޖެއެވެ. އިތުރު ފައިސާ ޗާޕް ކުރަން ޖޯން ލޯ އިރުޝާދު ދިނެވެ. އާޚިރު ނަތީޖާއަކީ މަރުކަޒީ ބޭންކާއި ޝާހީ ޚަޒާނާ ވެސް އެއްކޮށް ހުސްވުމެވެ. ބައެއް ކުދި އިންވެސްޓަރުންގެ ހުރިހާ އެއްޗެއް ގެއްލި އެމީހުން އަމިއްލައަށް މަރުވި އެވެ.

މިސިސިޕީ ކޮމްޕެނީގެ ސިޔާސީ ބާރު މާލީ ފައިދާއަށް ބޭނުންކުރުމުގެ ސަބަބުން ފަރަންސޭސި މާލީ ނިޒާމު މުޅިން ފުނޑުފުޑުވެ ރަސްގެފާނަށް އޮތް އިތުބާރު ގެއްލިއްޖެއެވެ. އިނގިރޭސިން ދަނޑިވަޅު ބަލާ އެމީހުންގެ މާލީ ބާޒާރަށް އިތުބާރު ހޯދިއެވެ. އެހޯދި އިތުބާރުގައި ފަރަންސޭސިން ފަހަތަށްޖައްސާލާ ދުނިޔޭގެ ބޮޑު ސުޕަ ޕަވަރަށް ބަދަލުވިއެވެ.

ރަސްގެފާނުގެ ބަޖެޓުގެ ދެބައިކުޅަ އެއްބައި ޚަރަދުކޮށްގެންވެސް ދަރަނި ނުދެއްކުނެވެ. ގަދަރާއި، އިއްޒަތާ، ޝާނާ ޝައުކަތުގެ ދެވަނައެއް ނެތް ފަރަންސޭސި ރަސްކަން އަރައިނުގަނެވޭ ވަރުގެ އަނދަވަޅަކަށް ވެއްޓުނެވެ. ރައްޔިތުން އުތުރިއަރަންފެށިއެވެ. 'ލިބާރޓޭ، އިގާލިޓޭ، ފްރެޓާރނިޓޭ' ގެ އަޑު ޕެރިހުގައި ގުގުމާލިއެވެ. އަހަރުތައް ފާއިތުވެ 1793 ވަނަ އަހަރު އޭރުހުންނެވި ރަސްގެފާނު ލުއީXVI އާއި ރާނީ މަރީ އަންޓުވަނެޓް އާ ދެކަނބަލުންގެ އިސްތަށިފުޅު ބޮޑުތިލައިގެ ދަށަށްލާ ބުރިކޮށްލިއެވެ. ޝާހީ ލޭފޮދުން ޕެރިހުގެ ބިން ރަތްވިއެވެ. ފަރަންސޭސި ރަސްކަން ނިމުނީއެވެ. ޖުމްހޫރިއްޔާ އުފަންވީއެވެ.